آستان مقدس امامزادگان هفتادودو تن ساروق






آستان امامزادگان هفتاد و دو تن(علیه السلام) در استان مرکزی شهر ساروق واقع شده است.بنای بقعه مشتمل بر سه بناى متصل به هم با پوشش گنبدى است. بر ديوار دو قسمت بنا، کتيبههايى به خط ثلث نوشته شده است. تاريخ احداث بناى بزرگتر ذيقعده سال ۵۸۷ هـ.ق و بانى آن «على بن الحسن بن على النائب» مىباشد. در بناى کوچکتر، کتيبه ديگرى است که حاکى از ساختمان نقش قبه به امر«قوامالدين ملقب به تاجالاسلام» به سال ۶۲۰ هـ.ق است.
کتيبه مختصر و کوتاهى در زير کتيبه فوق، حکايت از اين دارد که هر قسمت از بناى بقعه داراى بانى خاص خودبوده است. در داخل بنا تعدادى صندوق چوبى منبت عتيقه و نفيس موجود است در مجموع سه بقعه در یک صحن درکنار هم قرارگرفته است:
۱- بقعه غربی مدفن امامزاده حسین(علیه السلام) و عده ای از شهدا:
این بقعه روبروی در ورودی صحن بوده و چند پله پایین تر از صحن قرار دارد. این بقعه شامل دو فضای به هم پیوسته است. در میان اولین فضا ضریحی بر روی مرقد امامزاده حسین(علیه السلام) وجود دارد که مطلای کتیبه دار است و کتیبه قرآنی (سوره انسان) و اشعار محتشم کاشانی درباره نهضت کربلای حسینی دارد و نام امامزادگان برضریح نوشته شده (ضریح مطهر امامزادگان عبدالله ثانی و علی صالح بن عبیدالله اعرج بن حسین اصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) و۷۲ تن ساروق) لازم به ذکر است که این ضریح درحقیقت به اسم امامزادگان مدفون دراین بقعه و بقعه های همجواراست و به یادبود آنها برروی مرقد امامزاده حسین(علیه السلام) نصب شده است، کتیبه ای بر دیوار نزدیک مرقد امامزاده حسین(علیه السلام) نقش گردیده که نشان می دهد بنای ساختمان این بقعه بنابه دستور(قوام الدین تاج الاسلام ابومحمد حسین وبه استادی استادابوالقاسم بن ابوالکرم بن عبدالله بنا درتاریخ ۶۲۷ ؟ هجری ساخته شده است این کتیبه در سالهای اخیر مرمت و بازسازی شده و قبل از مرمت تاریخ آن ۷۲۰ هجری قرائت شده است). در حدود ۱/۵ متر فاصله در پشت ضریح امامزاده حسین(علیه السلام) دو مرقد متصل به دیوار وجود دارد مرقد اول ضریح آلومینیومی داشته و مرقد دوم ضریح چوبی منبت کاری شده قدیمی دارد. درب چوبی منبت کاری شده قدیمی مربوط به ورودی فضای دوم در انباری بقعه نگهداری می شود.
۲- بقعه شرقی مدفن امامزاده عبدالله ثانی(علیه السلام) بن علی الصالح(علیه السلام) و عده¬ای از شهدا می باشد، این بقعه آجری در شرق صحن قرارگرفته است بقعه شامل یک ایوان ورودی ساده با سقف مسطح بوده و خود بنا شامل دو فضای به هم پیوسته است بر روی دو فضا دوگنبد با مصالح آجر مربع قرار دارد. پایه های گنبد مستطیلی و راه پله پشت بام از بیرون بنا تعبیه شده است درب ورودی فضای اول یک درب نفیس قدیمی بوده که از جنس چوب درخت بید است و دارای تزئینات گیاهی و هندسی به صورت منبت کاری و گره چینی است. در داخل فضای اول دو صندوق چوبی منبت کاری بر روی دو مرقد قرارگرفته، اولین صندوق دو کتیبه دارد. برکتیبه اول نام امامزاده (عبیدالله بن علی الصالح بن عبیدالله الاعرج بن الحسین الاسغر]الاصغر[ بن الامام علی زین العابدین بن الحسین(علیه السلام) و تاریخ ساخت صندوق (۶۰۰ هجری قمری نوشته شده وکتیبه دوم نام امامزاده (علی الصالح بن عبیدالله الاعرج بن الحسین … بن علی زین العابدین(علیه السلام) وتاریخ (۸۵۸ ؟) دارد. صندوق دوم نیزکتیبه هایی دارد که آیاتی ازسوره توحید و یس و نام امامزاده (صالح بن عبیدالله بن الحسین بن الامام … بن امام زین العابدین بن الحسین بن علی بن ابی طالب(علیه السلام) و تاریخ ساخت صندوق (۵۶۸ ؟) و اسامی دیگر(السعید شمس الدین ؟) (… عبیدالله بن علی) (ابن علی بن الحسین) دارد. در دیوار جنوبی این فضا کتیبه ای قرار داردکه نشان می دهد این بنا به دستور (بهاءالدوله ؟ الموتن الاسلام؟ شرف الامیر؟ … ابوسعید) ساخته شده، این کتیبه درسال ۱۳۷۲ ش مرمت گردیده است. در این فضا محرابی زیبا بصورت مقرنس کاری وگچبری با نقوش گیاهی دارد و با رنگهای قرمز و سبز تزیین شده است و ازکتیبه قدیمی محراب کلمه (والله) باقیمانده است. در زیرگنبد شمسه زیبایی بارنگهای آبی، سیاه، قرمز و سبز نقش شده وکتیبه زیرگنبد به خط کوفی تزیینی آیات آغازین سوره مبارکه فتح به صورت رنگی منقوش است.که بر روى يکى از آنها تاريخ ۷۰۰ هـ.ق ديده مىشود.
معجزه حافظ کل قرآن شدن “کربلایی کاظم ساروقی” در همین بقعه و در همین فضای اول اتفاق افتاده و در این باره کتابهایی چاپ شده است. بین فضای اول و فضای دوم (سمت چپ) مرقدی است که بنابر قولی مرقد “ام اسلمه” همسر امامزاده علی الصالح(علیه السلام) و مادر امامزاده عبید الله(علیه السلام) (عبدالله ثانی) می باشد. یک صندوق منبت کاری شده متعلق به بقعه ۷۲ تن ساروق در موزه ملی ایران در تهران به شماره ۳۲۹۱ نگهداری می شود که برآن نام (الخاتونه المرحوم السعیده نصره خاتون بنت الامیرالمرحوم ملک الساده والنقبا شمس الدین محمدبن زید علی الحسینیه) و تاریخ (۷۱۹ هجری) نوشته شده است. در فضای دوم مرقدهایی وجود دارد. مرقد میانی دارای صندوق چوبی منبت کاری شده بدون کتیبه است و در اطراف این فضا چسبیده به دیوارها مرقدهایی وجود دارد. نام مدفونین این فضا مشخص نیست. در این فضا محرابی با طرح طاقنما وجود دارد.
۳ – بقعه میانی یا بقعه چهل اختران مدفن سیده سکینه(علیها السلام) و بانوان فاطمی:
این بنای آجری در فاصله میان بقعه شرقی و غربی قرار دارد. بنا در سال ۱۳۷۲ش ساخته شده و ابعاد آن ۴/۰۳۰×۸/۵۰ متر با سقف قوسی است. ضریح آلومینیومی به رنگ طلایی و سفید در میان مرقد است و برآن اشعاری در مدح” چهل اختران” نوشته شده است.
حضرت آیت الله خامنه ای مقام معظم رهبری مدظله العالی در مورخ ۱۳۸۲/۳۰۱۷ ش به زیارت بقعه متبرکه هفتاد و دوتن مشرف شده و در خصوص حفظ و حراست از بقعه و آثار مربوطه و اجرای طرح جامع بقعه رهنمودهای ارزنده ای بیان فرموده اند.
بنا برگفته اهالی روستا ساروق این امامزادگان از نسل امام سجاد(علیه السلام) امام باقر(علیه السلام) و امام کاظم(علیه السلام) هستند که به قصد دیدار با امام رضا(علیه السلام) به سمت خراسان در حرکت بوده اند و دشمنان آنها را شهید کرده اند.
حجت الاسلام کمال الدین همایون فراهانی معتقداست که شهدای ۷۲ تن ساروق به قصد همسفری با امام رضا(علیه السلام) از مدینه حرکت کرده در این مکان در اثر حمله ماموران مامون عباسی به شهادت رسیده اند. امامزاده عبیدالله(علیه السلام) (عبدالله ثانی) فرزند امامزاده علی الصالح(علیه السلام) بوده و نسب شریف وی با سه واسطه به امام سجاد(علیه السلام) منتهی می شود. امامزاده علی الصالح(علیه السلام) فرزند امامزاده عبدالله اعرج(علیه السلام) بوده ونسب شریف وی با دو واسطه به امام سجاد(علیه السلام) منتهی می شود.” سیده ام سلمه” (علیها السلام۰) همسر امامزاده” علی الصالح” و مادر امامزاده “عبیدالله(علیه السلام) (عبدالله ثانی)”بوده و دختر”عبدالله بن حسین اصغر بن امام زین العابدین”(علیه السلام) است. امامزاده ابو محمدحسین(علیه السلام) (مشهور به امامزاده حسین) حدودچهار قرن بعداز شهادت جدش(امامزاده علی الصالح) به” ساروق” آمده و بانی ساخت بقعه امامزادگان ۷۲ تن گردیده وی پس از وفات در همان بقعه غربی مدفون میگردد. نسب شریف امامزاده حسین(علیه السلام) به امام سجاد(علیه السلام) منتهی می گردد. در بقعه چهل اختران سیده سکینه(علیها السلام) بنت امام موسی کاظم(علیه السلام) مدفون است و سایر بانوان فاطمی و بانوان شیعه منطقه که دراین مکان به اقامه عزا وماتم برشهدا می پرداختند، پس از وفات در آن بقعه مدفون شده اند.
برخی معتقدند: امامزادگان ۷۲ تن ساروق از نوادگان و وابستگان به امام زین العابدین(علیه السلام) و امام باقر(علیه السلام) و امام کاظم(علیه السلام) هستندکه به صورت دسته جمعی ازکربلا به مقصد توس جهت زیارت علی بن موسی الرضا(علیه السلام) عازم بودند که از این سفر مزدوران مأمون مطلع شدند و این گروه را به شهادت رساندند و امامزاده علی الصالح بن عبدالله اعرج بن شاهزاده حسین اصغر بن امام زین العابدین(علیه السلام) و امیرالمؤمنین (علیه السلام) مقتول مظلوم عبدالله ثانی بن علی الصالح و عبیدالله ثانی(علیه السلام) روشن ترین چهره ها در بین امامزادگان مدفون در بقعه ۷۲ تن ساروق می باشند.
جهاد و شهادت كاروان اميران مظلوم: در زمان حكومت مامون كارواني متشكل از امامزادگان علوي و فاطمي به قصد زيارت امام رضا(علیه السلام) از كربلا وارد ايران شده و پس از طي منازل مختلف به آستانه (شهر مثلث) رسيدندكه والي كرج بودلف (كاركيا) از ورود امامزادگان پس از مبارزه با صفوف دشمنان و شكست آنها راهي ساروق گرديدندكه در اين مبارزه تعدادي به درجه رفيع شهادت نايل آمدند. لشكركاركيا از پا ننشسته و با هماهنگي واليان حكومت ظلم و اختناق در فراهان لشكري براي سركوب كاروان سادات ترتيب دادند و با به شهادت رساندن شاهزاده يعقوب – شاهزاده اسحاق و اسماعيل و شاهزاده محمود باعث انكسار لشكر اسلام گرديدند. در هنگام شب سپاهيان كار كياشبيخوني را تدارك ديده كه به شهادت جمعي ديگر از سادات منجرگرديد و تعدادي از امامزادگان نيز به اطراف متواري و در نقاط ديگر به شهادت رسيدند. بعد از شبيخون اموال سادات مظلوم را تصرف و به مقرهاي خويش برگشتند. يكي از بزرگان فراهان به نام محمد بن قاسم كه نمي توانست شاهد به زمين ماندن پيكر امامزادگان به زير آفتاب سوزان باشد به دفن شاهزادگان در قلعه پايين ساروق اقدام نمود و شهداي سادات را در اطارف مرقد آن بزرگواران به خاك سپرد.
معجره حافظ قرآن شدن كربلائي كاظم: اين مطلب ترسيمي است از يك رخداد بزرگ عصر و معجزه آشكار و شگفت قرآني كه در طي آن مردي بي سواد به نام كربلائي كاظم كريمي ساروقي در چند لحظه حافظ قرآن گشت. او كه هرگز درس نخوانده بود و قرآن نياموخته بود به ناگاه حافظ سراسر قرآن گشت و تا پايان عمرآيات نوراني ـ قرآن در ـ حافظه اش باقي ماند. كربلائي كاظم ساروقي درسال ۱۳۰۰ هـ.ق درروستاي ساروق متولدشد.اوهمانندسايرمردم روستاازسواد خواندن و نوشتن محروم بود. اما بر اثرگردن نهادن به فرمان خداوند و تعبد به احكام الهي و انجام كارهاي نيك و خالصانه و پرهيز از مال حرام در سنين جواني مورد لطف و عنايت پروردگار قرارگرفت و ظرف دل او مهياي دريافت بزرگترين اشراق رباني و موهبت ملكوتي گشت. او كه قرآن را نزد كسي فرانگرفته بود در جريان حادثه اي شگفت انگيز بدين ترتيب حافظ قرآن شد. يكسال در ماه مبارك رمضان كربلايي كاظم ازكار و تلاش روزانه كشاورزي از مزرعه به سمت خانه درحال حركت بودكه ناگاه دو سيد جوان خوش سيما از او خواستند تا با آنها به زيارت امامزادگان ۷۲ تن برود. آن دو جوان مشغول خواندن چيزهايي مي شوندكه محمدكاظم نمي فهمد ساكت كناري مي ايستد. اما ناگاه مشاهده مي كندكه در اطراف سقف امامزاده كلماتي از نور نوشته شده كه قبلا اثري از آن كلمات بر سقف نبود. سيد جوان به محمدكاظم مي گويد اينطور بخوان: بسم الله الرحمن الرحيم. ان ربكم الله الذي خلق السموات والارض في سته ايام ثم استوي علي العرش يغشي الليل النهار يطلبه حثيثا والشمس والقمر والنجوم مسخرات بامره. الا له الخلق والامرتبارك الله رب العالمين. محمدكاظم پس از خواندن آن ايات سرش رابر مي گرداند تا به آن آقا حرفي بزند ناگهان مي بيند كه كسي آنجا نيست و خودش تنها در داخل حرم ايستاده است و از نوشته هاي روي سقف نيز چيزي برجاي نمانده است.كربلائي كاظم متوجه مي شودكه كلمات زيادي را بلد است و ناخودآگاه آنها را زمزمه مي كند و داستان آن دو جوان را به ياد مي آورد و خود را حافظ قرآن مي يابد. وقتي كه داستان او از محل زندگيش به جاهاي ديگرنقل شد او را به ساير شهرهاي ايران چون ملاير، تويسركان، همدان، كرمانشاه، كنگاور، تهران، قم، مشهد و نيز، كاظمين و كربلا و نجف و كويت و حجاز بردند تا مسلمانان از نزديك با او آشنا شوند و با ديدن اين معجزه قرآني بر ايمانشان به جهان غيب افزوده گردد.كربلائي كاظم در هفتم محرم سال ۱۳۷۷ هـ.ق. در قم وفات يافت و در قبرستان نو، قبرستان مرحوم آيت الله حاج شيخ عبدالكريم حايري به خاك سپرده شد شرح اين معجزه دركتابي تحت عنوان داستان حافظ قرآن شدن كربلائي كاظم انتشارات موسسه آموزشي و پژوهشي امام خميني(رحمه الله علیه) آمده است.